Na Roztoczu pojawił się nowy, inwazyjny gatunek ssaka - szop pracz. Zdjęcie wykonane fototrapem w miejscowości Mokrelipie koło Radecznicy.
A. Tittenbrun
Ekstremalne zjawiska opadowe w RPN
W 2013 roku od zimy do schyłku lata odnotowano na Roztoczu Środkowym skrajne wartości miesięcznych sum opadów atmosferycznych. Analizując dane pochodzące ze Stacji Meteorologicznej Roztoczańskiego Parku Narodowego funkcjonującej w ramach Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska wynika, że na przestrzeni ostatniego szesnastolecia sumy opadów w Zwierzyńcu w 2013 r. osiągnęły wartości ekstremalne. Początek roku z maksymalnie dużymi opadami, zaś lato bardzo suche. Sumę opadów miesięcznych od stycznia do sierpnia bieżącego roku na tle rocznych sum opadów od 1998 roku i średniej z szesnastu lat przedstawia wykres nr 1.
Najwyższe opady – porównując w układzie miesięcznym analizowanego szesnastolecia -zanotowano: w styczniu - 105,4 mm opadu, w marcu – 91,8 mm, a w czerwcu- 182,4 mm będąc drugą najwyższą dotąd stwierdzoną wartością. Najniższe zaś opady od 1998 roku wystąpiły w lipcu i sierpniu: odpowiednio 51,9 mm i 8,3 mm deszczu (wykres nr 2 i nr 3).
Jak wynika z wykresu nr 3 - w I półroczu 2013 r. suma opadów była najwyższa w historii pomiarów.
Obfite opady pierwszego półrocza wpłynęły na istotną odbudowę stosunków wodnych Parku – zasobów wód podziemnych i powierzchniowych. Wpłynęło to z kolei pozytywnie na stan zagrożonych siedlisk przyrodniczych (zwłaszcza torfowisk) oraz stanowisk zwierząt – ściśle związanych z ekosystemami wodnymi i od wód zależnymi.
Opracowanie: Anna Rawiak, Bogusław Radliński, Przemysław Stachyra – Stacja Bazowa ZMŚP Roztocze w RPN
Kruszczyk połabski (Epipactis albensis) - nowy dla Roztocza środkowego gatunek storczyka odnaleziony został w otulinie RPN
Stanowisko złożone z trzech pędów, znajduje się w lasach „Komisarskich” i jest najdalej na wschód wysuniętym, znanym miejscem występowania tego storczyka. Kruszczyk rośnie na glebach deluwialnych, obok koryta okresowego cieku wodnego na pograniczu zbiorowisk: żyznej buczyny i łęgu wiązowo jesionowego.
W Polsce gatunek ten – blisko spokrewniony z kruszczykiem szerokolistnym, został odkryty dopiero w 1988 roku. Do 2008 znaleziony na około 30 stanowiskach.
Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową, umieszczona w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin z kategorią zagrożenia: VU (narażony)
Opracował: Bogusław Radliński
Dzwonecznik wonny (Adenophora liliifolia) przy granicy Roztoczańskiego Parku Narodowego
W obszarze otuliny, tuż przy północnej granicy RPN zostało odnalezione nowe (drugie w otulinie RPN) stanowisko dzwonecznika wonnego. Stanowisko liczące zaledwie 4 płonne pędy położone jest w lasach prywatnych w zbiorowisku „grądowiejącej” świetlistej dąbrowy.
Płonny pęd dzwonecznika z nowego stanowiska. Na stanowisku w Kątach w tym roku zakwitły 4 pędy
Gatunek o znaczeniu wspólnotowym, wymagający wyznaczenia obszaru Natura 2000, objęty w Polsce ścisłą ochroną. Według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski jest to gatunek wymierający (kategoria zagrożenia E).
Opracował: Bogusław Radliński
Łopian gajowy jest wieloletnią rośliną zielną, dorastająca do 2 (maksymalnie nawet do 3) metrów wysokości. Gałązki wydłużone, w czasie kwitnienia łukowato zwieszone ku dołowi (cecha diagnostyczna 1).
Liście dolne długości 50 do 70 cm, dłuższe niż szersze, z sercowatą nasadą, spodem nagie i tylko na nerwach owłosione (cecha diagnostyczna
Ogonki liściowe puste w środku – „dęte” (cecha diagnostyczna 3).
Kwiatostany ustawione groniasto nad sobą (cecha diagnostyczna 4) . Koszyczki kuliste, o wielkości 2,5 do 4 cm, nagie lub słabo pajęczynowato osnute (cecha diagnostyczna 5). Wszystkie łuski okrywy na szczycie haczykowate, wewnętrzne zwykle purpurowe - mniej więcej równe długością purpurowym kwiatom (cecha diagnostyczna 6).
Łopian gajowy kwitnie od lipca do sierpnia. Jest zapylany przez pszczoły oraz motyle. Rośnie w miejscach o umiarkowanym ocienieniu, na siedliskach świeżych do wilgotnych, na glebach gliniastych, żyznych, bogatych w azot (nitrofilnych) i węglan wapnia (kalcyfilnych) (cecha diagnostyczna 7).
Rośnie w żyznych lasach liściastych typu: lasy łęgowe, grądy w dolinach rzecznych i na ich obrzeżach. Należy do gatunków charakterystycznych lasów łęgowych i zbiorowisk porębowych (Ch. Ass. Arctietum nemorosi). Jednak najbardziej charakterystycznym siedliskiem jego występowania są: zręby, wiatrołomy i skraje lasów liściastych (cecha diagnostyczna 8).
Rozmieszczenie: Roślina o zasięgu europejskim. Południowa granica zasięgu przebiega przez centralną część Włoch, zachodnia przebiega przez francuski Masyw Centralny, Irlandię, Wielką Brytanię, a północna przez południową Szwecję. Natomiast wschodnia granica zasięgu przecina Polskę oraz Rumunię. W Polsce notowany był rzadko - głównie w zachodniej i południowo-zachodniej części kraju, poniżej stu stanowisk występowania - z tendencją do spadku liczby stanowisk lub wyraźnego ubytku liczebności osobników na znanych stanowiskach (wg: Ekologiczne liczby wskaźnikowe (Zarzycki et al. 2002).
Występuje na rozproszonych stanowiskach w żyznych lasach liściastych nad brzegami rzek - w zachodniej i południowo-zachodniej części kraju i na Pomorzu. Dotychczas nie był notowany z południowo-wschodniej części Lubelszczyzny.
Fotografie i opracowanie: Zbigniew Maciejewski.
Na Roztoczu wciąż trwają procesy skałotwórcze, z piasków powstają piaskowce.
Ulewne deszcze w okolicach Bondyrza doprowadziły do głębokiego rozcięcia erozyjnego niewielkiej piaszczystej wydmy, opartej o strome zbocze zbudowane z kredowych opok marglistych. W spągu wydmy można zaobserwować proces lityfikacji – twardnienia skały okruchowej (przemiana skały luźnej w zwięzłą), będący etapem diagenezy. Dzięki temu procesowi tworzy się piaskowiec z luźnego piasku. Proces lityfikacji polega w ogólnym ujęciu na „zlepianiu się” luźnych ziaren skały w skałę litą. Procesowi konsolidacji skały towarzyszy wczesno diagenetyczne powstawanie konkrecji węglanowych i węglanowo- żelazistych.
Wody gruntowe spływające po stoku są zasobne w węglan wapnia. CaCO3 wytraca się wokół pogrzebanych części organicznych, stopniowo je zastępując - w postaci martwic i nawarów wapiennych. Równocześnie kalcyt i związki żelaza wytrącają się wokół ziaren kwarcu wypełniając pustki międzyziarnowe - cementują piaskowiec.
Opracował: Bogusław Radliński
Fotografie: Przemysław Stachyra
Dzwonek syberyjski (Campanula sibirica L.) ponownie zagościł wśród rzadkich i chronionych roślin Roztoczańskiego Parku Narodowego
Po ponad 60 latach nieobecności, w bieżącym roku ponownie odnaleziono rzadki i chroniony gatunek jakim jest dzwonek syberyjski. Ostatnie doniesienia o obecności tego gatunku, na obszarze należącym obecnie do RPN, pochodzą z początku lat 60. XX w. (Izdebski 1962).
Dzwonek syberyjski jest gatunkiem wybitnie światło- i ciepłolubnym (w 5-cio stopniowej skali ekologicznych liczb wskaźnikowych (Zarzycki et al. 2002) posiada wartość 5 - co oznacza, że optymalnie rozwija się w pełnym świetle oraz w najcieplejszych mikrosiedliskach i regionach kraju. Do dobrego rozwoju wymaga również gleb zasadowych (tj. o pH > 7). Rośnie głównie na murawach kserotermicznych i w rzadkich prześwietlonych zaroślach. Uznawany jest za gatunek subkontynentalny, ponieważ jego główny obszar występowania rozciąga się od wschodniej Syberii poprzez Rosję aż do Europy środkowej i południowo-wschodniej. Najdalej na zachód sięga do Niemiec, Austrii i Włoch. Przez Polskę przebiega północna granica jego zasięgu. W Polsce najliczniej występuje w pasie wyżyn w południowo-wschodniej części kraju. Na rozproszonych stanowiskach notowany jest także na niżu, głównie na zboczach dolin Odry i Wisły. W ostatnich dziesięcioleciach - obserwuje się generalną tendencję w kierunku spadku liczby stanowisk oraz ubytku liczby osobników na znanych stanowiskach. Głównym zagrożeniem tego gatunku jest niszczenie muraw kserotermicznych oraz procesy spontanicznej sukcesji wtórnej, prowadzącej do zarastania przez drzewa i krzewy otwartych przestrzeni i zagłuszania roślin światłolubnych. Od 2004 roku jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.
W Roztoczańskim Parku Narodowym został stwierdzony w obszarze ochrony aktywnej. Teren na którym go stwierdzono został pozbawiony warstwy krzewów, wyrwanych w ramach zabiegów ochronnych wykonanych w 2006 roku, w celu poprawy warunków rozwoju gatunków storczykowatych - głównie obuwika pospolitego. Odsłonięcie oraz wydobycie na powierzchnię głębszych warstw gleby, zasobnych w węglan wapnia, prawdopodobnie przyczyniło się do powrotu tego gatunku na jego dawne miejsce występowania.
Opracowanie: Zbigniew Maciejewski, Bogusław Radliński
Fot. Zbigniew Maciejewski
Na Roztoczu spadł ”brudny” deszcz
Wielu posiadaczy samochodów parkujących „pod chmurką” w Boże Ciało ze zdziwieniem stwierdziło, że świeżo umyte karoserie i szyby ich aut pokrywają bladobrunatne plamy. Zjawisko to wystąpiło od Górecka po Zamość oraz w rejonie Tomaszowa Lub.
Wyniki analizy chemicznej próbek opadu zebranych w Stacji ZMŚP Roztocze wykazały: znacznie podwyższony odczyn wody pH – 7,58, wielokrotnie zwiększoną zawartość kationów wapnia, magnezu oraz jonu wodorowęglanowego, przy normalnym stężeniu pozostałych jonów. Wskazywać to może na naturalne, lessowe pochodzenie zanieczyszczenia opadu.
Z analizy sytuacji synoptycznej wynika, że Polska była pod wpływem niżu (układu niskiego ciśnienia) znad Karpat. Napływało ciepłe powietrze ze wschodu i południowego wschodu, a w wyższych warstwach z południa. Pył lessowy został przyniesiony przez masy powietrza napływające właśnie z tych kierunków (być może z Ukrainy albo z Afryki) i spadł w postaci „brudnego” deszczu.
Konsultacje naukowe: dr Stanisław Chmiel i dr Andrzej Gluza - UMCS Lublin
Opracował: Bogusław Radliński – Stacja Bazowa Stacji ZMŚP Roztocze ZMŚP Roztocze
Liczebność średnich i dużych ssaków w Roztoczańskim Parku Narodowym w styczniu 2013 r.
Jak co roku – zimą odbywa się w Roztoczańskim Parku Narodowym monitoring ssaków, realizowany w oparciu o 7-9 kilometrowe transekty rozmieszczone równomiernie w obszarze, wzdłuż których liczy i oznacza się tropy oraz notuje obserwacje wszystkich stwierdzonych gatunków.
Poniżej prezentujemy wyniki monitoringu, który wykonali pracownicy Służb Parku, przeprowadzonego 14 stycznia na piętnastu trasach. Dane te zestawiono z wynikami uzyskanymi zimą roku 2012.
Uzyskane podczas tych badań dane wskazują, iż populacje poszczególnych gatunków ssaków RPN w generalnym ujęciu – osiągają optimum liczebności z niewielkimi fluktuacjami (wynikającymi głównie z przyczyn naturalnych).
| Gatunek | RPN | RPN wraz ze strefą | RPN | RPN wraz ze strefą ochronną |
| 2012 | 2013 | |||
| Jeleń | 190-200 | 200-210 | 220-230 | 240-250 |
| Sarna | 350-400 | 400-440 | 330-350 | 370-390 |
| Dzik | 100-110 | 110-120 | 160-180 | 180-190 |
| Łoś | 4 | 4 | 2 | 2 |
| Daniel | 1 | 1 | 1-2 | 2 |
| Wilk | 7 | 7 | 9 | 9 |
| Ryś | 2 | 2-3 | 3-4 | 4-6 |
| Lis | 50 | 60-65 | 60 | 60-70 |
| Kuna (nieozn.) | 15-16 | brak danych | 20 | brak danych |
| Borsuk | 32-34 | 35-40 | brak danych | brak danych |
| Zając | 15 | 25 | 25 | 35 |
| Bóbr europejski | 6 terytoriów | 19 teryt. w RPN i otulinie Parku | 8 terytoriów | dane w opracowaniu |
| Wydra | 3 terytoria | 6 teryt. w RPN i otulinie Parku | 3 terytoria | dane w opracowaniu |
Koordynacja monitoringu i opracowanie: Przemysław Stachyra, Kierownik Stacji Bazowej ZMŚP Roztocze
Dlaczego przy temperaturze powietrza -6 °C na Roztoczu pada deszcz?
W dniu 21 stycznia Polska południowa znajdowała się w obszarze obniżonego ciśnienia, na skraju niżu znad Bałkanów, w strefie dwóch frontów atmosferycznych. Nad dzielnicami centralnymi przebiegał równoleżnikowo front oddzielający powietrze arktyczne nad północną Polską, od cieplejszego na południu kraju. Nad południową Polską przebiegała strefa frontu ciepłego, za którym napływało nad Podkarpacie i Małopolskę ciepłe powietrze polarno-morskie. W południowej połowie kraju padała marznąca mżawka i marznący deszcz powodujący gołoledź. Związane to było z tym, że górą (na wysokości 1-2 km) napływało bardzo ciepłe powietrze. Według danych ze stacji aerologicznej w Popradzie (706 m n.p.m.) na wysokości od ok. 900 m (czyli 200 m nad poziomem stacji) do ponad 2 km występowała inwersja temperatury. Przy gruncie temperatura wynosiła ok. -2oC a w warstwie inwersyjnej +2-+3oC i wilgotności względnej 99-100%. To ciepłe powietrze występowało przed frontem ciepłym a strefa opadów o szerokości 300-400 km sięgała nad Polskę południową. Występował opad deszczu i mżawki która w postaci ciekłej docierała do powierzchni ziemi i tu dopiero zamarzała w zetknięciu z wychłodzonym podłożem lub przedmiotami.
Poniżej przedstawiamy wykres warunków meteorologicznych panujących w Zwierzyńcu w okresie 1-24 stycznia 2013 w oparciu o dane stacji meteorologicznej RPN w Zwierzyńcu funkcjonującej w ramach Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska.
Komentarz: dr Andrzej Gluza – Zakład Meteorologii i Klimatologii, Pracownia Monitoringu Meteorologicznego UMCS w Lublinie
Opracowanie danych: mgr Bogusław Radliński, dr Zbigniew Maciejewski, dr Przemysław Stachyra – Stacja Bazowa ZMŚP Roztocze w RPN
Nowe gatunki zwierząt stwierdzone w Roztoczańskim Parku Narodowym w pierwszym półroczu 2012 roku
Fauna kręgowców Roztoczańskiego Parku Narodowego wzbogaciła się, dzięki zintensyfikowaniu prac inwentaryzacyjno-monitoringowych Służb Parku i naukowców współpracujących z Parkiem, o cztery nowe gatunki zwierząt: szablaka wędrownego (ważkę), głowacza pręgopłetwego (rybę), paskówkę (płaza) i kląskawkę (ptaka).
Szablak wędrowny Sympetrum fonscolombii, obserwowany był podczas prowadzenia monitoringu ptaków na Stawach Echo. Szablak ten jest gatunkiem południowym, na Zamojszczyźnie podawanym dotychczas ze stawów rybnych w Wierzbicy i Korniach przy granicy polsko-ukraińskiej. Jest to 49 gatunek ważki stwierdzony w Roztoczańskim Parku Narodowym.
Głowacz pręgopłetwy Cottus poecilopus, stwierdzony został w górnych odcinkach rzek Szum i Krupiec będąc 29 gatunkiem ryby notowanym w wodach Roztoczańskiego Parku Narodowego, objętym ochroną gatunkową ścisłą. Dotychczas na Roztoczu nie był notowany. Gatunek stwierdzili pracownicy Katedry Hydrobiologii Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie.
Paskówka (ropucha paskówka) Bufo calamita, stwierdzona w starym zbiorniku przeciwpożarowym w obszarze Roztoczańskiego Centrum Naukowo-Edukacyjnego. Dotychczas płaz ten notowany był kilkukrotnie w bliskim sąsiedztwie RPN: w Wieprzcu, Wólce Wieprzeckiej, Górecku Starym i Brzezinach.
Jest to 13 gatunek wśród gromady płazów stwierdzony w Roztoczańskim Parku Narodowym, objętym ochroną gatunkową ścisłą.
Kląskawka Saxicola rubicola, stwierdzona podczas realizacji prac w ramach Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych. Ptaki dorosłe z 2-3 słabo lotnymi młodymi przesiadywały w krzewie tarniny na skraju lasów Parku. Kląskawka jest gatunkiem zasiedlającym tereny otwarte – głównie ugory i tereny antropogeniczne, rzadziej mokradła. Regularnie występuje w bezpośrednim sąsiedztwie Parku – w półenklawie Wólka Wieprzecka-Kosobudy (5-10 par), na polach Tereszpolskich (kilkanaście par) i polach Żurawnickich (również kilka- kilkanaście par).
Jest to 225 gatunek wśród gromady ptaków stwierdzony w Roztoczańskim Parku Narodowym, objętym ochroną gatunkową ścisłą.
Ponadto, stwierdzono nowe stanowiska gatunków bardzo rzadkich w Parku – chronionych i zagrożonych: minoga ukraińskiego w Świerszczu, głowacza białopłetwego w Szumie – gatunki z Zał. II Dyrektywy Siedliskowej Natura 2000, śliza we wszystkich ciekach Parku oraz zalotkę większą – gatunek ważki z Zał. II Dyrektywy Siedliskowej Natura 2000.
Minóg ukraiński (fot. P. Stachyra) oraz Głowacz białopłetwy (fot. P. Stachyra)
Tekst i fotografie:
dr Przemysław Stachyra, kierownik Stacji Bazowej ZMŚP Roztocze
Tajęża jednostronna - trzecie potwierdzone stanowisko na Lubelszczyźnie
Rodzaj Tajęża (Goodyera) należy do rodziny storczykowatych i liczy łącznie około 80 gatunków, rosnących głównie w borealnej części Eurazji i Ameryki Północnej. W Europie występują tylko dwa gatunki tajęży, a w Polsce zaledwie jeden Tajęża jednostronna (Goodyera repens). Dotychczas najliczniejsze stanowiska tego gatunku notowano na północy kraju (zwłaszcza w nadmorskich borach bażynowych) oraz w Karpatach.
Tajęża jednostronna to niewielka roślinka – nie przekraczającą z reguły 30 cm wysokości. Z tego powodu jest dość trudna do zaobserwowania. Charakteryzują ją srebrzysto zielone liście odziomkowe zebrane w rozetę, miękko owłosiony pęd kwiatostanowy oraz niepozorne, białożółte kwiaty. W Polsce rośnie głównie w lasach sosnowych, świerkowych oraz jedlinach. Preferuje gleby świeże, ubogie i umiarkowanie żyzne o kwaśnym odczynie. Liście tajęży są skórzaste, zimozielone tzn. zachowują się przez całą zimę - przykryte śniegiem znoszą nawet silne mrozy. Kwitnie w lipcu i sierpniu. Wszystkie części rośliny są trujące.
Tajęża jest objęta ochroną ścisłą, znajduje się także na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski - jako gatunek o wysokim stopniu zagrożenia: [E] – tj. wymierający na izolowanych stanowiskach położonych poza głównym obszarem występowania. Obserwowane w ostatnich dziesięcioleciach tendencje dynamiczne gatunku w Polsce wskazują na wyraźny spadek liczby jego stanowisk. W ostatnich latach potwierdzono występowanie zaledwie trzech stanowisk tajęży na Lubelszczyźnie.
Odnalezione w lipcu 2012 r. stanowisko w Roztoczańskim Parku Narodowym występuje w płacie zespołu suboceanicznego boru sosnowego świeżego Leucobryo-Pinetum, na siedlisku boru mieszanego świeżego. Charakterystyczne dla tego gatunku różyczki liści odziomkowych oraz pojedyncze młode listki w liczbie około 100 zajmują przestrzeń blisko 0,5m2. W połowie lipca 2012r. odnaleziono 11 kwitnących pędów.
Dla celów dalszego monitoringu stanowiska policzono występujące różyczki oraz pojedyncze liście odziomkowe, pomierzono wysokość wszystkich pędów kwiatowych i określono dokładnie wymiary przestrzeni zajmowanej przez rośliny. Określono także gatunki współwystępujące oraz wykonano dokumentację fotograficzną zarówno samego stanowiska jak i jego bezpośredniego jego otoczenia.
Opracował: Zbigniew Maciejewski
Woda w RPN zmienia się wraz z ilością CO2
Ocieplenie klimatu następuje pod wpływem wielu czynników. Za jeden z nich uważa się CO2 (dwutlenek węgla), jego stężenie w atmosferze systematycznie rośnie od wielu lat, rośnie też stężenie w wodzie. Mało zastanawiamy się jaki ma to wpływ na życie w hydrosferze. Woda reaguje z CO2 tworząc bardzo nietrwały kwas węglowy, który rozpada się tworząc jony wodorowęglanowe i węglanowe będące w równowadze węglanowej.
W naszych badaniach określamy stężenie wodorowęglanów i wielu innych jonów w zlewni rzeki Świerszcz.
Zauważamy zmiany stężenia wodorowęglanów. Jony wodorowęglanowe powodują rozpuszczanie się skał oraz wymywanie jonów wapnia i magnezu. Widoczne są proporcjonalne zmiany stężenia jonów wodorowęglanowych i wapnia. Jony magnezu wykazują mniejsze stężenia. Te trzy jony powodują twardość węglanową, jony siarczanowe zmieniają stężenie wtórnie tuż za wapniem i magnezem. Wzrost stężenia jonów i twardości zwiększa napięcie powierzchniowe wody. Po wodzie o dużym napięciu powierzchniowym mogą poruszać się swobodnie pajęczaki i unosić się rośliny wodne.
Fot. Andrzej Sokołowski
Opracował: Andrzej Sokołowski
Kiedy opady są kwaśne?
Poniższy wykres przedstawia wartości pH opadów atmosferycznych w zależności od temperatury i kierunku napływu mas powietrza w okresie ich występowania.
Pomiarów dokonano w Stacji Bazowej Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego „Roztocze” w Roztoczańskim Parku Narodowym w okresie od 01.12. 2011r do 27. 02. 2012r.
Objaśnienia:
Op. mokry – opad pobierany na otwartej przestrzeni tylko w czasie jego występowania.
Op.p.k.Jd - opad pobierany pod okapem drzewostanu jodłowego
Op.p.k.Bk - opad pobierany pod okapem drzewostanu bukowego
Na osi poziomej wykresu podano datę zebrania próby, średnią temperaturę powietrza w tygodniu (okresie) poprzedzającym pomiar oraz uśredniony kierunek napływu mas powietrza w dniach występowania opadów w okresie poprzedzającym pomiar pH opadów.
Pobieżna analiza danych wskazuje na to, że główną przyczyną występowania kwaśnych opadów na terenie RPN jest lokalna emisja SO2 ze spalania węgla w kotłowniach komunalnych i paleniskach domowych, nasilająca się w okresach niskich temperatur, a korony drzew osłabiają i opóźniają docieranie ich do dna lasu.
Opracował: Bogusław Radliński
Anomalie opadowe roku 2011.
Roczna suma opadów atmosferycznych w 2011 roku wyniosła 679,5 mm i była niższa o pond 7% od średniej z ostatnich 14 lat.W marcu, wrześniu i listopadzie miesięczne sumy opadów osiągnęły najniższe wartości w historii pomiarów (od 1998 roku) i wniosły odpowiednio: 9,7mm, 7,5mm i 0,4mm, przy czym listopadowa suma opadów jest najniższą miesięczną sumą odnotowaną na stacji. Natomiast w lipcu miesięczna suma wyniosła 200,5mm i jest to największa wartość miesięcznej sumy opadów od 1998 roku. Poniższy wykres przedstawia miesięczne sumy opadów z 2011 roku na tle wartości średnich, minimalnych i maksymalnych miesięcznych sum opadów z ostatnich 14lat (dane ze stacji meteorologicznej RPN w Zwierzyńcu).
Opracował: B. Radliński
Podejźrzon rutolistny – trzeci gatunek podejźrzonu w RPN
Na początku sierpnia 2011r. w południowej części Parku zostało odnalezione stanowisko Podejźrzonu rutolistnego liczące około 20 pędów. Gatunek umieszczony na Polskiej Czerwonej Liście Roślin – E –wymierający- krytycznie zagrożony, bardzo mała liczba stanowisk (do kilkunastu) w kraju. Z terenu RPN dotychczas nie podawany.
Znaleziska dokonał Robert Stefański.
Opracował: B. Radliński
Buławnik czerwony po 20 latach ponownie w Roztoczańskim Parku Narodowym
W czerwcu bieżącego roku w północnej części Parku, zostało odnalezione nowe stanowisko buławnika czerwonego Cephalanhtera rubra, złożone z około 40 pędów (20 kwitnących i 20 płonnych).
Gatunek umieszczony w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin – EN-zagrożony i na Polskiej Czerwonej Liście Roślin – E –wymierający –krytycznie zagrożony. Z terenu RPN podawany ostatni raz pod koniec lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku.
Znaleziska dokonał Jacek Kuryło.
Opracował: B. Radliński
Nowe stanowiska roślin specjalnej troski w Roztoczańskim Parku Narodowym
W maju w północnej części Parku odnalezione zostały nowe stanowiska: buławnika mieczolistnego - Cephalathera longifolia, złożone z ponad 20 pędów kwitnących i podobnej liczby pędów płonnych oraz ciemiężycy zielonej - Veratrum lobelianum - pojedynczy pęd płonny.
Opracował: B. Radliński
Czy majowe opady uzupełnią ubytki wody po suchym początku roku?
Przedstawiamy analizę sumy opadów miesięcznych według danych ze Stacji Meteorologicznej Roztoczańskiego Parku Narodowego w Zwierzyńcu. Wykres przedstawia sumę opadów /w mm/ za styczeń, luty, marzec i kwiecień w latach 1998-2009. W marcu br. opady wyniosły zaledwie 9,7 mm i były najniższe od początku pomiarów, to jest od 1998 roku. W każdym z wymienionych wyżej miesięcy, miesięczna suma opadów kształtowała się poniżej średniej.
sporządził: B. Radliński
W dniu 12.04.2011 stwierdzono nowe stanowisko występowania Gwiazdosza( Geastrum Pers.) na terenie Roztoczańskiego Parku Narodowego w bliskim sąsiedztwie OEM ( ściana lasu od wschodniej strony budynku naprzeciw wejścia bocznego).
Specjalista ds. edukacji
mgr inż. Łukasz Sędłak
Tajęża jednostronna ponownie w Roztoczańskim Parku Narodowym!
W obecnym sezonie wegetacyjnym na terenie RPN i otuliny odnaleziono szereg stanowisk roślin cennych dla flory Parku, Lubelszczyzny, a niejednokrotnie również całego kraju.
Na szczególną uwagę zasługuje odnalezienie stanowiska Tajęży jednostronnej – Goodyera repens, złożonego z jednego pędu kwitnącego i 9 pędów płonnych. Jest to drugie potwierdzone stanowisko tego storczyka na Lubelszczyźnie. Z terenu Parku podawany był ostatni raz przez prof. D. Fijałkowskiego w 1972 roku.
Gatunek umieszczony na Polskiej Czerwonej Liście Roślin –E - wymierający – krytycznie zagrożony, roślina chroniona. Bardzo cennym jest również odnalezione w okolicach wsi Kąty (otulina RPN) stanowisko Dzwonecznika wonnego- Adenophora liliifolia Gatunek o znaczeniu wspólnotowym wymaga wyznaczania obszaru Natura 2000. Gatunek umieszczony na Polskiej Czerwonej Liście Roślin –E - wymierający – krytycznie zagrożony; roślina chroniona, wymaga ochrony czynnej.
Inne cenne gatunki to:
Szafirek miękkolistny – Muscari comosum
Gatunek umieszczony w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin - CR – krytycznie zagrożony. Gatunek umieszczony na Polskiej Czerwonej Liście Roślin – V –narażony na wymarcie. W RPN odnaleziony w 2009 roku. Pojedynczy osobnik stwierdzony w północnej części Parku , to trzecie stanowisko szafirka miękkolistnego w RPN.
Kruszczyk rdzawoczerwony-Epipactis atrorubens
Roślina podlegająca ochronie ścisłej. Pojedynczy osobnik odnaleziony w lipcu tego roku to pierwsze stwierdzenie tego gatunku w obrębie Parku.
Buławnik mieczolistny- Cephalanthera longifolia
Gatunek umieszczony na Polskiej Czerwonej Liście Roślin – V –narażony na wymarcie. Roślina chroniona, umieszczona na Liście Roślin Specjalnej Troski RPN w 2000 roku.Stanowisko odnalezione we wschodniej części RPN, złożone z czterech płonnych pędów jest obecnie drugim potwierdzonym miejscem występowania tego gatunku w obszarze Parku.
Ożanka właściwa- Teucrium chamaedrys
Roślina umieszczona na Liście Roślin Specjalnej Troski RPN w 2000 roku. Nowo odnalezione stanowisko składające się z trzech niewielkich płatów o powierzchni około 1m2 każdy, jest w chwili obecnej jedynym miejscem występowania tego gatunku w obszarze Parku
Opracował: Bogusław Radliński
W lipcu 2010r. przeprowadzono pilotażowe rozpoznanie środowisk występowania wybranych gatunków chrząszczy saproksylicznych w Roztoczańskim Parku Narodowym. Badaniami objęto obszary ochrony ścisłej Bukowa Góra oraz Czerkies.
W trakcie badań stwierdzono występowanie gatunków prawnie chronionych, będących reliktami lasów pierwotnych, wymienionych w Polskiej Czerwonej Liście Gatunków Zagrożonych i Ginących oraz w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt - takich jak: Erythyrea austriaca (szczątki martwych chrząszczy oraz żerowiska), Peltis grossa, Prostomis mandibularis, Rhysodes sulcatus). Ostatni z wymienionych gatunków jest również wymieniony w załączniku Dyrektywy Siedliskowej UE.
Wstępne wyniki badań wskazują, że obszar Roztoczańskiego Parku Narodowego może być obecnie najobfitszym w Polsce miejscem występowania gatunku Prostomis mandibularis. Ze względu na stwierdzone częste i liczne występowanie dwu gatunków będących reliktami lasów pierwotnych (R. sulcatus i P. mandibularis) obszar parku zasługuje na dokładniejsze i bardziej szczegółowe badania pod kątem występowania i preferencji ekologicznych tych gatunków.
Stanisław Szafraniec
Paweł Szafraniec
Zbigniew Maciejewski
Zagłębek bruzdkowany (Rhysodes sulcatus) to obecnie bardzo rzadki i ginący gatunek naturalnych oraz pierwotnych lasów strefy umiarkowanej, zaliczany do grupy reliktów lasów pierwotnych. Do lat 50. XX wieku występował w Puszczy Białowieskiej, na Roztoczu, w Beskidach i na Pogórzu Karpackim aż po okolice Katowic. W latach 1951-1975 odnaleziony jedynie w Puszczy Białowieskiej i Roztoczańskim Parku Narodowym. W ostatnim 25-leciu stwierdzony na nielicznych stanowiskach w Puszczy Białowieskiej, Świętokrzyskim Parku Narodowym, w okolicach Hrubieszowa na Roztoczu, w Beskidzie Niskim oraz Babiogórskim Parku Narodowym. Zasiedla lasy liściaste i mieszane o charakterze naturalnym. Wymaga obecności starych, zamierających lub obumarłych drzew. Larwy rozwijają się w drewnie gatunków zarówno iglastych jak i liściastych. Żerują w stojących, pokrytych korą złomach oraz leżących pniach starych drzew, drążąc chodniki w miękkim, wilgotnym i przerośniętym przez grzybnie próchnie, którym się odżywiają. Osobniki dorosłe (imagines) przebywają w tych samych miejscach.
Prostomis mandibularis jest reliktem lasów pierwotnych z ciepłego okresu postglacjalnego. W Europie środkowej występuje na izolowanych stanowiskach. W Polsce jest znany z nielicznych stanowisk rozproszonych w różnych częściach kraju. W wielu okolicach wyginął całkowicie, w wyniku wycinki starych lasów oraz wprowadzenia nowoczesnej gospodarki leśnej, prowadzącej do jak najszybszej eliminacji z drzewostanów drzew zamierających i martwych. W ten sposób likwidowane są potencjalne siedliska występowania tego gatunku we współczesnych lasach. Prostomis mandibularis rozwija się w brunatnym, wilgotnym i miękkim drewnie leżących na ziemi strzał, oraz kłód drzew iglastych i liściastych. Larwa żeruje w płaskich chodnikach wydrążonych poziomo wzdłuż rocznych przyrostów drewna. Przepoczwarczenie następuje w lipcu, a imagines ukazują się w sierpniu.
Informacje o gatunkach - na bazie materiałów:
- Paweł Sienkiewicz 2004: Zagłębek bruzdkowany Rhysodes sulcatus (Fabricius, 1787). W: Głowaciński Z., Nowacki J. (red.) Polska Czerwona Księga Zwierząt. Bezkręgowce. s. 91-92.
- Daniel Kubisz 2004: Rhysodes sulcatus (FABRICIUS, 1787) Zagłębek bruzdkowany. W: Adamski P., Bartel R., Bereszyński A., Kepel A., Witkowski Z. (red.) Gatunki Zwierząt (z wyjątkiem ptaków). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. Ministerstwo Środowiska, Warszawa. T.6, s. 127-129.
- Katalog Fauny Polskiej.
- Królik R., Szafraniec S. 2003: Nowe dane o rozmieszczeniu Prostomis mandibularis (FABRICIUS, 1801) w Polsce (Coleoptera, Prostomidae) [New data on the distribution of Prostomis tnandibularis (FABRICIUS, 1801) in Poland (Coleoptera, Prostomidae)]. Acta enl. siles. 9-10, 2001-2002 s. 88.
Opracował: dr Zbigniew Maciejewski
Styczeń bardzo chłodny, ale nie najzimniejszy.
Miniony styczeń był drugim, po styczniu z 2006 roku, tak mroźnym miesiącem w ostatnim dwunastoleciu.
Poniżej przedstawiamy porównanie średniej temperatury miesięcznej, minimum oraz maksimum temperatury w styczniu z lat: 2006 (styczeń najzimniejszy), 2007 (styczeń najcieplejszy), roku bieżącego i średnich wartości wyżej wymienionych parametrów z ostatnich dwunastu lat.
| rok | 2006 | 2007 | 2010 | średnia wieloletnia |
| średnia temp. miesiąca | -9 | 2,6 | -8,2 | -2,3 |
| minimum temperatury | -32 | -12,6 | -28,9 | -19,6 |
| maksimum temperatury | 3 | 12,2 | 1,4 | 8,8 |
Temperatura w oC na wysokości 2 m według danych ze stacji meteorologicznej Roztoczańskiego Parku Narodowego w Zwierzyńcu.
Opracował: Bogusław Radliński
Rok 2009 obfitował w anomalie opadowe.
Roczna suma opadów atmosferycznych w 2009 roku wyniosła 678,4 mm i była niższa o 8% od średniej z ostatnich 12 lat.
W styczniu, kwietniu i sierpniu miesięczne sumy opadów osiągnęły najniższe wartości w historii pomiarów (od 1998 roku) i wniosły odpowiednio: 19,2mm, 9,1mm, 24,5mm.
Natomiast w marcu, maju i październiku miesięczne sumy opadów osiągnęły wartości największe od 1998 roku i wyniosły odpowiednio: 87,6mm, 104,1mm, 119,3mm.
Poniższy wykres obrazuje jaki procent średniej z ostatnich 12 lat stanowią miesięczne i roczna sumy opadów z 2009 roku (dane ze stacji meteorologicznej RPN w Zwierzyńcu).
Opracował: Bogusław Radliński
Październikowa okiść
W dniach 14-15 października wystąpiły niespotykane dotychczas o tej porze roku, bardzo obwite opady mokrego śniegu. W ciągu 48 godzin w postaci śniegu spadło ponad 30 l wody (30 kg śniegu) na m2 powierzchni gruntu. Mimo tego, że śnieg padał na nie wychłodzone podłoże i stale ulegał stapianiu, to jego pokrywa przez dwa dni przekraczała 20 cm. Szczegółowe warunki wstąpienia okiści pokazuje poniższy wykres sporządzony na podstawie danych ze stacji meteorologicznej RPN w Zwierzyńcu.
Tak obfite opady mokrego śniegu spowodowały liczne złamania wierzchołków, konarów i gałęzi drzew oraz wykroceń drzew z korzeniami. Wyniki inwentaryzacji przeprowadzonej przez Służby Parku wykazują ponad 10 000 m3 masy drewna, drzew złamanych i wykroconych.
Uszkodzenia prawdopodobnie byłyby większe, ale silny północny wiatr wiejący 14 października (porywy przekraczały 50 km/godz.) strącał śnieg z gałęzi, a 15 października w godzinach przedpołudniowych nastąpił wzrost temperatury powietrza przyspieszając topnienie śniegu.
Opracował: Bogusław Radliński
Co się dzieje z klimatem?
Niezwykle suchy kwiecień i bardzo mokry maj.
Miesięczna suma opadów w kwietniu wyniosła zaledwie 9,1mm (jest to wartość najniższa od 1988 roku, o blisko 50mm niższa od średniej wieloletniej dla tego miesiąca). W maju natomiast opady były rekordowo wysokie, miesięczna ich suma osiągnęła wartość 104,1 mm (34 mm powyżej średniej).
Poniższy wykres obrazuje rozkład miesięcznych sum opadów atmosferycznych kwietnia i maja w ostatnich latach na podstawie danych ze stacji meteorologicznej RPN w Zwierzyńcu.
Kwiecień był nieznacznie cieplejszy niż zwykle (średnia temperatura miesiąca wyniosła 9,5 oC), natomiast maj chłodniejszy (z średnią 12,5 oC).
sporządził : B. Radliński
Kokorycz wątła - Corydalis fabacea na wschód od Wisły.
W kwietniu bieżącego roku został odnaleziony nowy dla flory parku takson; Kokorycz wątła (Corydalis fabacea), roślina kwitnąca wczesną wiosną, bardzo rzadko wstępująca we wschodniej części Polski.
Populacja tego gatunku zajmuje powierzchnię około 1 ha. Rośnie w warunkach siedliskowych cienistej buczyny zboczowej na podłożu lessowo – kredowym w górnej części wąwozu. Pojedyncze egzemplarze stwierdzono również w dolnej części wąwozu w odległości około 1 km od zwartego stanowiska.
Sporządził: Bogusław Radliński
CO SIĘ DZIEJE Z KLIMATEM ?
WARUNKI POGODOWE W ROZTOCZAŃSKIM PARKU NARODOWYM W I KWARTALE 2009 ROKU NA PODSTAWIE DANYCH ZE STACJI METEOROLOGICZNEJ RPN W ZWIERZYŃCU
1. Temperatura powietrza
Średnia temperatura powietrza w każdym z trzech miesięcy I kwartału 2009 roku była nieco niższa od średniej z ostatnich 12 lat. W styczniu o 0,90C, lutym o 0,5 0C i marcu o 0,6 0C,
Maksymalną wartość temperatury powietrza zanotowano 7 lutego (14,5 0C). Najniższe minimum wystąpiło 6 stycznia (-23,4 0C).
Rozkład średnich miesięcznych wartości temperatury powietrza w I kwartale ostatnich czterech lat przedstawia poniższy wykres.
2. Opady atmosferyczne
Miesięczna suma opadów atmosferycznych w marcu wyniosła 87,6 mm i osiągnęła wartość najwyższą w 12- letniej historii pomiarów. Wzmożone opady marcowe z powodzeniem uzupełniły zasoby wilgoci w glebie po dość suchych poprzednich dwu miesiącach.
Na poniższym wykresie przedstawiono miesięczne sumy opadów I kwartału w latach 2006-2009 oraz ich wartości średnie z ostatnich 12 lat.
sporządził: B. Radliński
Zima trzyma, a przyroda nie śpi
Na Roztocze zima przyszła wraz ze śniegiem. Z pozoru uśpione lasy Roztoczańskiego Parku Narodowego – w śnieżnej okrywie zdradzają obecność najbardziej tajemniczych jej mieszkańców, których przez większą część roku oko człowieka raczej nie spostrzeże.
Rodzime wilki, których populację w lasach Parku i ich sąsiedztwie, szacujemy na około 10 osobników, odnotowywane są – głównie dzięki tropom – we wszystkich niemal zakątkach. W zwartej watasze lub rozdzielone na dwie mniejsze grupy – kultywują odwieczny proces współzależności na linii drapieżnik-ofiara, walcząc o przetrwanie. Ich pokarmem w warunkach RPN są głównie dziki oraz jelenie. Od kondycji populacji tych właśnie zwierząt, zależny jest byt wilków – drapieżników rzadkich oraz zagrożonych, których krajowa populacja jest kluczowa dla zachowania tego gatunku w Europie.
W akompaniamencie ruchliwej wilczej watahy, w osamotnieniu i spokoju, przez trudno dostępne knieje parkowe – wędrują rysie. Wiemy o stałej obecności w naszych lasach dwóch osobników – prawdopodobnie samca i samicy. Zatem jest szansa, iż Park kolejny raz stanie się miejscem rozrodu rysia – gatunku zagrożonego w Polsce wyginięciem.
Stale bytujące w RPN ssaki kopytne – jelenie, sarny i dziki – zasilił chwilowo daniel – gatunek z rodziny jeleniowatych, obcy w krajowej faunie. Ciekawi jesteśmy, jak długo uda się mu utrzymać w bezwzględnych realiach panujących w świecie przyrody Parku. Nie wróżymy mu jednak długiej przyszłości – duża aktywność parkowych wilków oraz – niestety – włóczących się psów, to dla daniela mało optymistyczna wieść.
Ptaki w czasie zimowej aury są mniej aktywne, jednakże w lesie – po chwili ciszy – ujrzeć można lub usłyszeć gwar zgrupowań sikor, kowalików, paszkotów i innego ptasiego drobiazgu. Bez przerwy niemal słychać z każdej strony znamienne stukanie – to dzięcioły rozkuwające szyszki lub poszukujące w obumierających drzewach pokarmu. Niektóre dzięcioły – mimo mrozów lecz w promieniach słońca – werblują w akcie typowym dla okresu lęgowego, który niechybnie się zbliża. Niekiedy nieboskłon przetną wędrujące lub koczujące ptaki drapieżne: bieliki, błotniaki zbożowe, myszołowy włochate lub krogulce. Na wolnych od lodu rzekach: Wieprzu i Świerszczu, spotkać można krzyżówki, łabędzie nieme – których sugerujemy nie dokarmiać (!), a także zimorodka oraz czaple siwe.
Warto zatem udać się do lasu, gdyż dzierży on w sobie mnóstwo przyrodniczych niespodzianek i wrażeń, które w zwariowanej codzienności – przyniosą potrzebne ludziom wyciszenie. Warto tym bardziej, iż po próbce trzaskających mrozów, podczas których temperatura spadła w Zwierzyńcu do -26°C (6 stycznia), zanosi się na bardziej przyjazną aurę – skłaniającą do spacerów.
Zespół ds. Monitoringu Roztoczańskiego Parku Narodowego
CO SIĘ DZIEJE Z KLIMATEM ?
WARUNKI POGODOWE W PARKU W 2008 ROKU NA PODSTAWIE DANYCH ZE STACJI METEOROLOGICZNEJ RPN W ZWIERZYŃCU
1. Temperatura powietrza
Średnia temperatura powietrza w 2008 roku wyniosła 8,6 0C i jest to wartość równa najwyższej wartości średniej rocznej temperatury od 1998 r. (to jest od rozpoczęcia pomiarów w stacji RPN ) z roku 2000 przy średniej z okresu pomiarów wynoszącej 7,9 0C.
W przebiegu rocznym temperatury powietrza wg miesięcy, najcieplejszym był sierpień (18,1 0C – jest to wyrównanie wartości najwyższej z lat 2002 i 2007). Najchłodniejszym miesiącem był styczeń (średnia -0,2 0C) i był to jedyny miesiąc z ujemną średnią temperaturą. W styczniu, lutym, marcu, czerwcu, sierpniu, październiku, listopadzie i grudniu średnia temperatura powietrza była wyższa od przeciętnej, natomiast miesiące kwiecień, maj, lipiec i wrzesień były chłodniejsze niż zwykle.
Maksymalną wartość temperatury zanotowano 16 sierpnia (32,6 0C). Najniższe minimum wystąpiło 17 lutego (-18,5 0C). Ponadto we wrześniu 2008 r. zanotowano najwyższą temperaturę maksymalną ( 7 wrzesień ; 31,4 0C) w tym miesiącu w badanym okresie, a w kwietniu zanotowano najwyższą temperaturę minimalną (-1,5 0C) oraz najniższą temperaturę maksymalną (19,7 0C) w tym miesiącu od 1998 roku.
| Temperatura powietrza wg miesięcy | |||
| miesiąc | średnia | minimalna | maks. |
| I | -0,2 | -16,0 | 8,5 |
| II | 1,7 | -18,5 | 15,5 |
| III | 2,9 | -5,9 | 15,0 |
| IV | 8,4 | -1,5 | 19,7 |
| V | 12,6 | 0,3 | 26,2 |
| VI | 17,1 | 4,6 | 28,8 |
| VII | 17,8 | 6,7 | 32,2 |
| VIII | 18,1 | 5,3 | 32,6 |
| IX | 11,9 | 0,9 | 31,4 |
| X | 9,1 | -2,9 | 19,4 |
| XI | 4,2 | -4,7 | 19,8 |
| XII | 0,1 | -13,3 | 11,0 |
| ROK | 8,6 | -18,5 | 32,6 |
2. Opady atmosferyczne
Suma rocznych opadów atmosferycznych wyniosła 888,6 mm i osiągnęła wartość najwyższą w 11- letniej historii pomiarów. W przebiegu rocznym najwyższe sumy opadów zanotowano w lipcu – 161,5 mm i we wrześniu -125,7 mm. Opady wrześniowe były najwyższe od 1998 r. Największy opad dobowy zanotowany 21 lipca wyniósł 46,1 mm, a opady dobowe z 4 sierpnia (41,7 mm) i 23 listopada (28 mm) były najwyższe w tych miesiącach od początku pomiarów.
Na poniższym wykresie przedstawiono miesięczne i roczne sumy opadów w latach 2006-2008 oraz ich wartości średnie z ostatnich 11 lat.
| Opady w roku 2008 | ||
|
| miesięczna suma | maks. opad dobowy |
| styczeń | 55,5 | 7,8 |
| luty | 21,6 | 4,5 |
| marzec | 70,4 | 10 |
| kwiecień | 75,9 | 20 |
| maj | 103,3 | 31,6 |
| czerwiec | 33,5 | 12,2 |
| lipiec | 161,5 | 46,1 |
| sierpień | 109,2 | 41,7 |
| wrzesień | 125,7 | 26,1 |
| październik | 48,4 | 15,8 |
| listopad | 47,6 | 28 |
| grudzień | 36 | 7,9 |
| ROK | 888,6 | 46,1 |
sporządził : B. Radlińsk
O przyrodzie Roztoczańskiego Parku Narodowego – jako jej opiekunowie – wiemy dość dużo. Nigdy jednak wiedzieć nie będziemy wszystkiego, bo i za krótko żyjemy (jako ludzie), a przyroda kryje w swym bogactwie wiele niespodzianek.
Spośród grzybów, nowymi dla Parku gatunkami są: pałeczka zimowa, smardz wyniosły, smardz jadalny, buławka spłaszczonai gwiazdosz długoszyjkowy(wszystkie objęte ochroną ścisłą). Nowe rośliny dla flory RPN to: naparstnica purpurowa, goździk piaskowy(oba chronione), ślazówka turyńska, serdecznik pospolity, farbownik lekarskii żmijowiec zwyczajny. Listę zwierząt uzupełniły głównie ptaki: kania ruda, górniczek, świergotek rdzawogardłyi śnieguła(ściśle chronione) oraz pająk – bagnik nadwodny.
Zaznaczyć należy, iż w sformułowaniu „nowy gatunek”, mamy na myśli ten, którego nie stwierdziło oko człowieka, a jego ręka nie odnotowała tego faktu w bazach danych. Nie sposób bowiem twierdzić, iż corocznie migrujące przez całą Polskę, np.: świergotek rdzawogardły czy śnieguła, czy odnotowany w stawach Echo bagnik nadwodny – pojawiły się właśnie w roku 2008. Z całą pewnością one tu były (ów pająk) i przelatywały (ptaki), zaś rośliny – rosły zapewne od dawna. Swoimi nowymi odkryciami będziemy się dzielić na bieżąco.
W uzupełnieniu ciekawych obserwacji – 18 listopada – przy pięknej jesiennej aurze, nad Roztoczańskim Parkiem Narodowym przeleciał ornitologiczny rarytas – orzeł przedni. Tymczasem – w dniu 19 listopada lasy Roztocza lekko przysypał pierwszy tej jesieni śnieg.
Zespół ds. Monitoringu
CO SIĘ DZIEJE Z KLIMATEM ?
Mokry wrzesień, mokry rok.
Przedstawiamy analizę sumy opadów miesięcznych w [mm] według danych ze Stacji Meteorologicznej Roztoczańskiego Parku Narodowego w Zwierzyńcu. Wykres przedstawia sumę opadów za pierwsze 9 miesięcy oraz sumę opadów we wrześniu w latach 1998-2008.
Miesięczna suma opadów we wrześniu bieżącego roku wyniosła 125,7 mm i jest to wartość najwyższa od rozpoczęcia pomiarów w 1998 roku. Również suma opadów za pierwsze 9 miesięcy togo roku jest największa w historii pomiarów w stacji RPN i jest już wyższa od średniej za cały rok. Według analiz danych wieloletnich, może być to zapowiedzią nadejścia serii „mokrych lat”.
sporządził : B. Radliński
O świecie przyrody i towarzyszących mu prastarych zjawiskach – słów kilka
Jak informowaliśmy, od 25 września, po blisko półtoratygodniowych ciągłych opadach deszczu, nad Roztoczem przejaśniło się niebo, co uwolniło zarówno migrujące ptaki, jak również uaktywniło ich obserwatorów – umożliwiając im wyjście w teren. Konsekwencją tych wyjść, było zaobserwowanie intensywnych przelotów drapieżników, które trwały do początku października, kiedy to znów pojawiły się opady. Podczas kilku słonecznych dni, zanotowano blisko 80 orlików krzykliwych, niezliczone ilości myszołowów i krogulców (najliczniejszych migrantów spośród ptaków drapieżnych), trzmielojady, błotniaki – zbożowego i stawowego, rybołowy, kobuzy, pustułki a także setki żurawi i zabłąkanego bociana białego. Nowy do awifauny RPN świergotek rdzawogardły, trwał na stawach Echo do 26 września, a wraz z nim: 16 czapli białych i 35 czapli siwych, łabędzie nieme, kaczki (w tym rożeńce i świstuny), łyski oraz masa ptasiego drobiazgu (m.in. pliszki siwe, zięby, krzyżodzioby świerkowe, szczygły…).
Świat owadów powoli wchodzi w stan uśpienia, podobnie jak rośliny, i choć zieleń jeszcze nas otacza, to z dnia na dzień przeistacza się w suknię kolorów jesieni.
Powoli też kończy się aktywność jeleni w aspekcie widowiskowych rykowisk, które z uwagi na długotrwałe opady deszczu, umknęły w dużej mierze obserwatorom przyrody.
Ostatnimi dniami, spoglądający w górę, zobaczyć mogli (oprócz ptaków i motyli) polujące za dnia nietoperze, co wbrew pozorom nie jest niczym nadzwyczajnym – jeden z większych naszych gatunków – borowiec, dość często, gdy noce są chłodne – poluje w promieniach słońca.
Schyłek lata i początek jesieni, to doskonały czas na poszukiwania grzybów – ale w kontekście poszukiwania gatunków rzadkich, chronionych i zagrożonych. Służby RPN odkryły w ostatnich tygodniach 2 nowe dla Parku gatunki: gwiazdosza długoszyjkowego oraz buławki spłaszczonej – oba objęte ochroną gatunkową ścisłą.
Nie zamykamy naszych przepastnych baz danych o wszelkich stworzeniach, gdyż to dopiero początek jesieni i spodziewamy się kolejnych doniesień o nowych taksonach – głównie z królestwa grzybów i gromady ptaków – o czym informować będziemy na bieżąco.
Koniec września pożegnał pejzaże Roztocza pomrukiwaniem spokojnej burzy, zaś początek października przyniósł opady deszczu (których na Zamojskiej Ziemi już niewiele się zmieści) – tym razem z nad Oceanu.
Zespół ds. Monitoringu
Zmiany w pogodzie uwolniły strumień migrujących ptaków
25 września, po blisko półtoratygodniowych ciągłych opadach deszczu, nad Roztoczem przejaśniło się niebo. Wprawdzie w świecie ptaków cykl migracyjny trwał mimo aury, to jednak natężenie przelotów wprowadziło wyraźny podział – duże ptaki stagnowały, małe zaś oraz ptaki wodno-błotne – leciały intensywnie. Sytuacja wyrównała się, gdy głęboki niż odpuścił nam opady, co momentalnie wykorzystały ptaki drapieżne i żurawie. Wspomnianego dnia, pomiędzy 10.00 a 13.30, nad lasami Roztoczańskiego Parku Narodowego zanotowano niespotykany w dotąd w obserwacjach ornitologicznych RPN przelot ptaków – głównie drapieżników. Łącznie zaobserwowano 57 orlików krzykliwych (w tym 23 w jednej grupie), rybołowa, trzmielojada, kobuza, około 20 krogulców, ponad 20 myszołowów oraz blisko 300 żurawi.
W wielości różnych głosów migrujących ptaków wróblowych, wyłuskano nowy dla awifauny RPN gatunek – świergotka rdzawogardłego Anthus cervinus.
Na stawach Echo, gdzie do niedawna dominowali kąpiący się ludzie, obecnie przebywa ponad 110 cyraneczek, tyleż samo krzyżówek oraz rzadkie gatunki kaczek: rożeniec, świstun i płaskonos. Po dnie stawów odwodnionych – spacerują rzadko w RPN obserwowane biegusy – malutki i zmienny, a także czaple białe i siwe.
Obecny czas, to okres podsumowania badań i obserwacji ornitologicznych z okresu lęgowego oraz moment, by rozpocząć poszukiwania sów, które intensywnie nawołując – informują innych nocnych łowców o zajętym terytorium.
Zespół ds. Monitoringu RPN
Następstwa sierpniowej nawałnicy
w Roztoczańskim Parku Narodowym
Po silnych burzach z porywistym wiatrem i lokalnym gradobiciem, jakie nawiedziły Roztocze popołudniem czwartego sierpnia br., Służby Roztoczańskiego Parku Narodowego zanotowały w drzewostanach Parku lokalne zjawiska klęskowe związane z występowaniem wiatrołomów i wiatrowałów.
Według wstępnego rozeznania, pojedyncze złamane i wywrócone drzewa można znaleźć na całym obszarze Parku. Ustalono – na podstawie prac związanych z szacowaniem wielkości zjawiska, że w północnej części Parku powstał pas zniszczeń o szerokości około 1,5 km i długości około 4 km, w którym drzewa zostały połamane i wywrócone grupowo, w kępach i w lukach sięgających powierzchnią kilkudziesięciu arów.Miejsca powstania wiatrołomu (i wiatrowału) są rozrzucone nieregularnie, o czym w pierwszym rzędzie zdecydowała rzeźba terenu. Najczęściej występują na dowietrznych stokach, ale także w rozległych dolinach. Uszkodzeniu ulegały wszystkie gatunki drzew. Najwięcej drzew połamanych stanowiły sosny, wywałom zaś ulegały zwykle buki i dęby. Skalę zjawiska w kontekście ilości uszkodzonych drzew – oszacowano na około 5500 metrów sześciennych.
W części południowej Parku, zanotowano natomiast silne gradobicie (średnica kuli lodowej osiągnęła 3 cm), w wyniku którego nastąpił znaczny ubytek aparatu asymilacyjnego (liści) – głównie u sosen i buków.
Zespół ds. Monitoringu
Wiosna w Roztoczańskim Parku Narodowym
Łagodna zima na początku tego roku spowodowała, że już w styczniu-lutym zakwitły rośliny zwiastujące nadchodząca wiosnę - przebiśniegi, przylaszczki, wawrzynek wilczełyko [fot.]. Jednak jak mądre staropolskie przysłowie mówi „...w marcu jak w garncu” nie obyło się bez nawrotów chłodu i towarzyszących opadów śniegu co spowodowało znaczne wydłużenie kwitnienia tych roślin. Na początku kwietnia dołączyły do nich inne rośliny m.in.: żywiec gruczołowaty, kokorycz pusta, pierwiosnka wyniosła, zawilec gajowy i żółty, miodunka ćma i miękkowłosa, lepiężnik biały oraz bezzieleniowy łuskiewnik różowy [fot.]. Najciekawiej wygląda to w buczynach i grądach, gdyż kwitnące rośliny muszą zdążyć przed zbliżającym się rozwojem liści, które znacznie ograniczą dopływ światła do dna lasu.
W świecie zwierząt również widać wyraźne ożywienie. Swe gody rozpoczęły płazy, masowo wędrując do najbliższych zbiorników wodnych, głównie na stawy Echo.
Aktualności florystyczne
W miesiącu marcu 2008r. stwierdzono na terenie Roztoczańskiego Parku Narodowego występowanie nowego dla flory parku gatunku grzyba objętego ochroną ścisłą, a mianowicie - pałeczki zimowej (berłóweczka zimowa) – Tulostoma brumale.[zdjęcie]
Kruszczyk ostropłatkowy w RPN?
W obrębie obszaru ochrony ścisłej "Nart" stwierdzono występowanie nowego dla flory parku taksonu - kruszczyka ostropłatkowego Epipactis leptochila.
Populacja licząca kilkanaście pędów jest w dużej części uszkodzona przez żerowanie jeleniowatych. Rośnie w warunkach siedliskowych cienistej buczyny na podłożu kredowym.
Storczyk ten dotychczas był stwierdzony jedynie w Tatrach Zachodnich, Pieninach i Beskidzie Żywieckim.
